Rogier de Jong, dichter en stadsdichter van Aardenburg

Je boek langs de meetlat

Stel je voor: maanden, jaren schrijf je aan een roman of een poëziebundel. Het lukt je om je werk in een literair tijdschrift te krijgen en vervolgens hapt een uitgever toe. Enige tijd later ligt je boek in de winkel. Je denkt hiermee de belangrijkste horde van je schrijversloopbaan te hebben genomen, maar dan moet je boek ook nog worden ontvangen. Daar zorgen de critici voor. Zij zijn de keurmeesters die je geesteskind tegen het licht houden. Zij leggen je boek langs de meetlat.

Als die ontvangst er eenmaal is, kijk je er als auteur met een scheef oog naar. Misschien ben je al blij als de bespreking welwillend is, als de recensent het werk niet meedogenloos neersabelt. Maar de kritiekpunten die onvermijdelijk met een zelfs lovende bespreking meekomen, zullen je humeur ongetwijfeld beïnvloeden. Omgaan met kritiek — het blijft een uitdaging.

Los van de vraag of je het als schrijver met de recensent eens bent, zit in elke bespreking een kern van waarheid. Die waarheid, die het boek niet per se klassificeert als een slecht boek, was bij Memento de kwestie of het gebruikte idioom, de poëtica, niet aan de eenvoudige kant was. De recensent die dat vond, zei erbij dat het onderwerp — het verlies van een geliefde — zo treurig is dat taal tekortschiet en dat — in mijn woorden — eenvoud daarom als een vormkeuze kan worden beschouwd.

Schrijven en dichten over leed is een precaire zaak. Ik houd erg van het werk van de Zuid–Afrikaanse beeldend kunstenaar William Kentridge. In zijn installatie The refusal of time onderzoekt hij het fenomeen tijd. Het standaardiseren van tijd – zoals het instellen van tijdzones – lijkt in tegenspraak met het wezenskenmerk ervan: dat ze voorbijgaat, als landschap gezien vanuit een rijdende trein. Ik zie in die standaardisatie een sterke gelijkenis met het verschijnsel ‘herinnering’. Tijd en vergetelheid zijn natuurlijk; standaardisatie en herinnering kunstmatige ingrepen. Daar zit iets manmoedigs en tegelijk wanhopigs in. Dat wanhopige komt in Memento tot uiting: de verloren geliefde is weg maar moet worden teruggehaald uit het verleden. Dat kan niet. Dus wordt de tijd gemanipuleerd, zoals in het gedicht Wadden:

Wadden

Na je dood werd ik
opnieuw verliefd op je.

Ik was met een vriend
op de Wadden, in het

hotel waar we dat voorjaar
samen ook geweest waren.

Je wist toen al dat de pijn
in je rug geen rugpijn was

maar gaf geen millimeter
toe aan dat weten.

Je weigerde de gifbeker
tot de laatste druppel.

In dat hotel met poëzie op de
deuren ontmoette ik je weer

viel ik weer voor je en we
vrijden en schreiden tot

die vriend op de deur
klopte of alles oké was.

Tzum-recensent André Keikes komt in zijn bespreking van Sabine Kars’ Hoofdkwartier tot de overweging dat haar gedichten ‘de omgeving van het kwaad meer roeren dan de pit’. Kan het zijn dat de ‘pit’ onbenoembaar is, dat wil zeggen dramatisch oninteressant? In Memento heeft de treurende ikfiguur altijd interactie met zijn omgeving: of het nu een ‘vijandige’ supermarkt is, een achtergebleven ladyshave of een verlaten werkkamer waarin alles onaangeroerd is achtergelaten.

Memento is opgebouwd uit geheugenflarden, uit anekdotische bouwstenen. Had ik de gedichten anders geschreven, was ik met meer introspectie op mijn ‘pit’ ingegaan, dan had dat mijns inziens minder sterke gedichten opgeleverd. Dat is niet verwonderlijk. De dichter bepaalt zijn plaats ten opzichte van zijn omgeving. De omgeving vormt het theater waarin het lijden zich afspeelt. En dat lijden bereikt ons het beste in een natuurlijk, onopgesmukt idioom.

(22 januari 2020)

Links							Rechts
	Home	Publicaties	Media	Dichter	Stadsdichter	Nieuws
	Weblog: Recensies
	Blogarchief > 2021 \| 03 \| 17 > 2021 \| 02 \| 15 > 2021 \| 01 \| 27 > 2021 \| 01 \| 16 > 2021 \| 01 \| 10 > 2020 \| 11 \| 19 > 2020 \| 08 \| 27 > 2020 \| 05 \| 10 > 2020 \| 04 \| 19 > 2020 \| 04 \| 13 > 2020 \| 03 \| 23 > 2020 \| 01 \| 22 > 2019 \| 08 \| 24 > 2019 \| 06 \| 05 > 2019 \| 03 \| 24 > 2019 \| 02 \| 12 > 2019 \| 02 \| 08 > 2019 \| 05 \| 02 Claus, Hugo De Coninck, Herman Eerbiedskapitaal Hermetische dichtkunst Leary, Timothy Lodeizen, Hans Memento Moore, Marianne Nationaal Monument Nietzsche, Friedrich Östlund, Ruben Poëzieweek 2021 Recensies Stadsdichter Turing Gedichtenwedstrijd 2018 Verhagen, Hans Von Trier, Lars Zeeuws–Vlaanderen		Je boek langs de meetlat Stel je voor: maanden, jaren schrijf je aan een roman of een poëziebundel. Het lukt je om je werk in een literair tijdschrift te krijgen en vervolgens hapt een uitgever toe. Enige tijd later ligt je boek in de winkel. Je denkt hiermee de belangrijkste horde van je schrijversloopbaan te hebben genomen, maar dan moet je boek ook nog worden ontvangen. Daar zorgen de critici voor. Zij zijn de keurmeesters die je geesteskind tegen het licht houden. Zij leggen je boek langs de meetlat. Als die ontvangst er eenmaal is, kijk je er als auteur met een scheef oog naar. Misschien ben je al blij als de bespreking welwillend is, als de recensent het werk niet meedogenloos neersabelt. Maar de kritiekpunten die onvermijdelijk met een zelfs lovende bespreking meekomen, zullen je humeur ongetwijfeld beïnvloeden. Omgaan met kritiek — het blijft een uitdaging. Los van de vraag of je het als schrijver met de recensent eens bent, zit in elke bespreking een kern van waarheid. Die waarheid, die het boek niet per se klassificeert als een slecht boek, was bij Memento de kwestie of het gebruikte idioom, de poëtica, niet aan de eenvoudige kant was. De recensent die dat vond, zei erbij dat het onderwerp — het verlies van een geliefde — zo treurig is dat taal tekortschiet en dat — in mijn woorden — eenvoud daarom als een vormkeuze kan worden beschouwd. Schrijven en dichten over leed is een precaire zaak. Ik houd erg van het werk van de Zuid–Afrikaanse beeldend kunstenaar William Kentridge. In zijn installatie The refusal of time onderzoekt hij het fenomeen tijd. Het standaardiseren van tijd – zoals het instellen van tijdzones – lijkt in tegenspraak met het wezenskenmerk ervan: dat ze voorbijgaat, als landschap gezien vanuit een rijdende trein. Ik zie in die standaardisatie een sterke gelijkenis met het verschijnsel ‘herinnering’. Tijd en vergetelheid zijn natuurlijk; standaardisatie en herinnering kunstmatige ingrepen. Daar zit iets manmoedigs en tegelijk wanhopigs in. Dat wanhopige komt in Memento tot uiting: de verloren geliefde is weg maar moet worden teruggehaald uit het verleden. Dat kan niet. Dus wordt de tijd gemanipuleerd, zoals in het gedicht Wadden: Wadden Na je dood werd ik opnieuw verliefd op je. Ik was met een vriend op de Wadden, in het hotel waar we dat voorjaar samen ook geweest waren. Je wist toen al dat de pijn in je rug geen rugpijn was maar gaf geen millimeter toe aan dat weten. Je weigerde de gifbeker tot de laatste druppel. In dat hotel met poëzie op de deuren ontmoette ik je weer viel ik weer voor je en we vrijden en schreiden tot die vriend op de deur klopte of alles oké was. Tzum-recensent André Keikes komt in zijn bespreking van Sabine Kars’ Hoofdkwartier tot de overweging dat haar gedichten ‘de omgeving van het kwaad meer roeren dan de pit’. Kan het zijn dat de ‘pit’ onbenoembaar is, dat wil zeggen dramatisch oninteressant? In Memento heeft de treurende ikfiguur altijd interactie met zijn omgeving: of het nu een ‘vijandige’ supermarkt is, een achtergebleven ladyshave of een verlaten werkkamer waarin alles onaangeroerd is achtergelaten. Memento is opgebouwd uit geheugenflarden, uit anekdotische bouwstenen. Had ik de gedichten anders geschreven, was ik met meer introspectie op mijn ‘pit’ ingegaan, dan had dat mijns inziens minder sterke gedichten opgeleverd. Dat is niet verwonderlijk. De dichter bepaalt zijn plaats ten opzichte van zijn omgeving. De omgeving vormt het theater waarin het lijden zich afspeelt. En dat lijden bereikt ons het beste in een natuurlijk, onopgesmukt idioom. (22 januari 2020)

	© Rogier de Jong